“Ik kan er niks aan doen, zo ben ik nu eenmaal”. Dat lijkt een echte dooddoener, de weg van de minste weerstand bij gedrag, angsten, stress en andere zaken waar wij in ons leven last van hebben. En toch voelt het vaak alsof je ‘in the moment’ echt niet anders kunt handelen dan zoals je doet. Je zou wel anders willen reageren, maar het lukt gewoon niet! Het slechte nieuws: Je kunt er inderdaad niks aan doen. Het goede nieuws: je kunt er gelukkig iets aan doen! Huh? Wat? Ben ik je kwijt? OK, even een paar stapjes terug.
Stimulus Respons
Ons brein reageert supersnel op alle externe (maar ook interne) prikkels van onze zintuigen (zien, horen, geur, smaak, tast). Dit principe noemen we Stimulus – Respons. Het laat je in reactie op zo’n zintuigelijke waarneming onmiddellijk een fysieke reactie voelen. Vlak na het voelen van die fysieke reactie geeft je brein vervolgens een betekenis aan dat gevoel. Daaruit creëert je brein vervolgens weer patronen en overtuigingen. Dat gaat allemaal zo snel en automatisch dat je het over het algemeen helemaal niet eens in de gaten hebt. En het geldt voor zowel fijne prikkels als vervelende prikkels.
Laten we het eens verder toelichten op basis van zo’n vervelende prikkel, bijvoorbeeld angst voor honden. Hoe kan zoiets bijvoorbeeld ontstaan? Laten we zeggen dat je 2 jaar oud was, je zat in de zandbak en plotseling rende er een blaffende hond voorbij. De hond blafte niet naar jou en deed jou verder niets. Maar je schrok toch enorm en ervaarde in die stressvolle situatie een moment van controleverlies.
Je brein gaf je onmiddellijk een fysieke reactie (bijvoorbeeld helemaal verstijven en een snel kloppend hart) en gaf hier direct de betekenis “angst” en “gevaar” aan. Wat je brein ook direct deed, is alle zintuigelijke waarnemingen van die situatie (bijvoorbeeld het geluid van het blaffen, tanden van de hond, blauwe kleur van je schepje, geur van het zand, maar ook de beweging van de rennende hond) apart opslaan met het stickertje “angst” en “gevaar”.
Supersnel en zonder dat je het in de gaten had ontstond daar een blokkade in je brein. En je brein kon ook nog de overtuiging “hond is gevaarlijk” en het patroon “ik moet wegblijven bij honden” opslaan. Let wel… deze zintuigelijke waarnemingen en overtuigingen zijn voorbeelden! Het kunnen in elke situatie andere, meer of minder waarnemingen zijn!
Het brein van elk mens zit vol met blokkades zoals hierboven omschreven. Is dat erg? Niet persé, omdat je van heel veel blokkades in het hier en nu helemaal geen last hebt.
Waarom doe je eigenlijk wat je doet?
Inmiddels kun je als volwassene verstandelijk prima beredeneren (of het je 100 keer laten vertellen door enthousiaste hondenliefhebbers) dat honden niet altijd gevaarlijk zijn. Maar soms is er een situatie waarbij jouw zintuigelijke waarnemingen overeenkomen met de zintuigelijke waarnemingen tijdens het ontstaan van de blokkade.
Stel je eens voor dat je vandaag op het strand een rennende en blaffende hond ziet. Je ziet zijn tanden als hij langs een blauwe afvalbak rent. Als er in de huidige situatie maar genoeg zintuigelijke waarnemingen hetzelfde zijn, geeft je brein je in het hier en nu exact dezelfde fysieke reactie (verstijven, hartkloppingen) en gevoel (angst, gevaar) die je bij het ontstaan van de oorspronkelijke blokkade ook kreeg, of je nu wilt of niet. Je kunt er echt niks aan doen!
Waarschijnlijk kun je de situatie waarin de blokkade is ontstaan ook helemaal niet bewust herinneren, omdat je nog te klein was. Maar in je onderbewuste brein is het wel degelijk aanwezig. Het is jou en je dus ook een raadsel waarom jij als volwassene toch zo bang voor honden bent, je bent tenslotte toch nooit aangevallen of gebeten zover je weet? Maar zo’n overduidelijk verband hoeft er dus helemaal niet te zijn.
Wat houdt je tegen?
Het zijn niet onze rationele gedachten die ons weghouden van positieve verandering in ons leven. Het zijn juist letterlijke gevoelens als angst, schuld en schaamte die ons tegenhouden. En je weet nu dus, die krijg je in veel situaties door blokkades in je brein!
En om dan maar even af te sluiten met het goede nieuws… je kunt er dus iets aan doen! Als je de blokkade in je brein in het hier en nu weet op te ruimen, dan verdwijnt de fysieke reactie die daaraan vast zit en kun je aan de slag met het veranderen van je overtuiging en het patroon dat je brein daaraan heeft gekoppeld. En dan hou je de gevoelens en overtuigingen over die we lekker willen laten zitten (geluk, tevredenheid, plezier). Want die bepalen nu juist of we succesvol zijn in ons werk, onze relaties en andere aspecten van ons leven.