Veel mensen denken dat het sterkste mechanisme in ons brein (en dus eigenlijk in ons hele lichaam) de drang tot overleven is. Die overlevingsdrang is zeker heel sterk, maar je hebt een nog sterker mechanisme … ‘weg van de pijn’. Hoe werkt dat precies?
Ons brein zal er in stressvolle situaties altijd voor kiezen om weg van de (emotionele) pijn te gaan. Met als meest extreme voorbeeld zelfdoding. Dan is de pijn zo groot en ondraaglijk dat de overlevingsdrang het bij deze mensen tragisch genoeg verliest van weg van de pijn.
De mildere vormen van weg van de pijn herkennen we vast wel bij mensen om ons heen… en bij onszelf. Die collega die kritiek en feedback altijd weglacht. Die vader die zijn kinderen bijna nooit zijn echte emoties laat zien. Die vriend die altijd een ander zal pleasen en nooit eens voor zijn eigen mening of belang durft te staan. Die wat mildere vormen (h)erkennen we meestal nog wel en we kunnen er vaak zelfs wel een beetje om lachen.
Maar regelmatig is het veel subtieler en heeft je brein de mogelijkheid om pijn te vermijden simpelweg niet. Dan is er alleen maar de keuze tussen pijn… of minder pijn. En als minder pijn betekent dat je weggaat van de grotere pijn, zal je brein daarvoor kiezen. Dat minder pijn dus ook weg van de pijn is, kan een hele andere blik werpen op gedrag van mensen.
Je kent vast wel iemand die op lichamelijk gebied buitenproportioneel streng voor zichzelf is. Hij moet van zichzelf elke dag sporten en dan niet een half uurtje rustig aan maar altijd lang en voorbij het gaatje. Als je zo streng voor jezelf bent dat je er last van hebt maar er niet mee kunt stoppen, is dat dan nog gezonde motivatie om lekker fit te blijven? Of is het weg van de grotere pijn omdat hij vroeger als het dikste kind van de klas gepest werd?
En als je kijkt naar onze gezinnen en relaties, hoe vaak gaat ons brein dan weg van de pijn? Gaat de woede-uitbarsting van een schreeuwende vader naar zijn zeurende dochter over het gedrag van het kind? Of gaat zijn brein daarmee eigenlijk weg van zijn overtuiging dat hij geen goede vader is (een onderliggende veel grotere pijn). Waarom accepteer je de pijnlijke situatie elke avond zwijgend naast je man televisie te kijken en drukker te zijn met je telefoon dan met elkaar? De pijn van het bespreekbaar maken dat je relatie op een dood spoor terecht is gekomen is misschien nog veel groter en dus gaat je brein… weg van de pijn.
Ons brein zit ingewikkeld in elkaar en we weten er nog lang niet alles over. Wat inmiddels wel duidelijk is, is dat ons brein nooit iets doet (of juist niet doet) zonder reden. Een interessante bewustwording als je volgende keer pijn ervaart bij jezelf of waarneemt bij een ander. Stel jezelf dan eens de vraag: heeft dit echt met deze waarneembare pijn te maken… of ligt er een veel grotere pijn onder?